Serbest Nazim ve Toplumcu Şiir

Serbest Nazım: Genellikle ölçü ve kafiyeye bağlı bulunmayan, dizelerindeki hece sayısı değişik olan şiirlerdir. Servet-i Fünûn’dan sonra kullanılmaya başlanan bu nazım şekli günümüzde çok yaygınlaşmıştır. Ölçü ve kafiye şiire ahenk verir. Serbest nazımlarda ise bu ahenk aliterasyon ve asonanslarla sağlanır.

Serbest nazmın, şairlerin kullanışlarına göre pek çok çeşitleri vardır. Bunun için de henüz belirginleşmiş bir kuralı yoktur.

Toplumcu Şiir: Halkı ve halkın sorunlarını anlatan şiir türüdür. Nazım Hikmet ve Rıfat Ilgaz’ın şiirleri buna örnektir. Yirminci yüzyılın başlarında, neredeyse tüm dünyada eşzamanlı olarak gelişen siyasal ve toplumsal hareketlere bağlı olarak yeni bir edebiyat akımı doğar.

Toplumsal gerçekçilik ya da sosyalist gerçekçilik adı verilen bu akım; şiirden, edebiyatın ve sanatın her alanına kadar geniş bir yelpazede etkisini gösterir. Emekçilerin sorunlarını, emek-sermaye çelişkisini ve yaşamsal kaygılarını konu alan bu akım, “toplum için sanat” görüşünü temsil eder.

Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Özellikleri:

• Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir.
• Şiir tezlidir, savunulan bir görüş vardır ve bu görüş kendini şiirde belli eder.
• Şair, toplumun bir parçası olduğu için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmalıdır.
• Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir. Bireysellikten önce kolektiflik vardır.
• Dilin harekete geçiren gücünden, etkisinden yararlanılmıştır.
• Söylev üslubundan yararlanılmıştır.
• Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete geçirmek için yazılmıştır.
• Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler bu sebeple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmışlardır.
• Gelecekçilik (Fütürizm) akımından etkilenmişlerdir.

Gelecekçilik (Fütürizm): 20. yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan bu akımın sanatçıları, şiirde temel öğelerin cesaret, isyan ve cüret olduğunu savunmuşlardır. Edebiyatın durgun değil hareketli, barışçıl değil kavgacıl olmasını istemişlerdir. Savaşı övmüşler ve geçmişi kötülemişlerdir. Türk Edebiyatında Nazım Hikmet, ünlü Rus şairi gelecekçi Mayokovski’den etkilenmiştir.

Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Önemli Temsilcileri

1. NAZIM HİKMET (1902 – 1963)

• Toplumcu gerçekçi edebiyatın öncüsü olup, ilk şiirlerini ölçülü ve uyaklı yazmıştır.
• Rusya’daki öğrenim yıllarında Fütürist şair Mayakovski’nin sanat görüşünü benimsemiş, ölçülü ve uyaklı şiiri bırakmıştır.
• Rusya’dan döndükten sonra öz, biçim ve tema bakımından yeni şiirleriyle serbest nazmın ve toplumcu şiirin ilk örneklerini vermiş; bu yönüyle pek çok şairi etkilemiştir.
• Şiir dışında roman, tiyatro, masal, mektup gibi türlerde eserler vermiştir.
• “Memleketimden İnsan Manzaraları” ve Kuruluş Savaşı’nı anlattığı “Kuvayı Milliye Destanı” önemli eserlerindendir.
• Eserleri:
• Şiir: 835 Satır, Jokond ile Si-Ya-u, Memleketimden İnsan Manzaraları, Kuvayı Milliye Destanı
• Tiyatro: Kafatası, Yusuf ile Menofis
• Roman: Kan Konuşmaz
• Masal: Sevdalı Bulut
• Mektup: Kemal Tahir’e Mahpushaneden Mektuplar

2. RIFAT ILGAZ (1911 – 1993)

• Toplumcu gerçekçi bir şair ve yazardır.
• Özellikle 1940’lı yıllarda yoksulların yaşamlarını anlattığı şiirleriyle, toplumcu gerçekçi şairlerin önemli temsilcilerindedir.
• “Markopaşa” dergisinde mizahi yazılar yazmıştır.
• En önemli eserlerinden olan Hababam Sınıfı, başlangıçta tiyatro olarak yayımlanmıştır.
• Eserleri:
• Şiir: Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Bütün Şiirleri
• Roman: Karartma Geceleri, Sarı Yazma
• Mizahi Hikâyeler: Don Kişot İstanbul’da, Radarın Anahtarı
• Mizahi Romanlar: Hababam Sınıfı, Pijamalılar

3. CEYHUN ATUF KANSU (1919 – 1978)

• Önceleri halk şiirinden etkilenen şair, 1940’lı yıllarda toplumcu gerçekçi şiire katılarak serbest şiirler yazmaya başlamıştır.
• Şiirleri dışında makale, hikâye, deneme türlerinde de yazan sanatçı, “Dünyanın Bütün Çiçekleri”, “Kızamuk Ağıdı” adlı şiirleriyle sevilmiştir.
• Eserleri:
• Şiir: Bağbozumu Sofrası, Bağımsızlık Gülü, Sakarya Meydan Savaşı, Yanık Hava

SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİR (1920-1960)  1.Şiiri bir kavga ve mücadelenin emrinde kullanırlar. 2.Şairlerin hepsi şiirlerinde cesaret, fırsat ve kanunlardaki boşluklara göre ideolojik davranır. 3.Bu tip şiirler yirminci yüzyıl başlarında yazılmaya başlamıştır. 4.Sürekli işçi-patron, ağa-köylü, köylü-şehirli, ordu-halk, polis-vatandaş çatışması üzerinde dururlar. 5.Dilin kalabalıkları harekete geçirme gücünden yararlanılmıştır. 6.Geniş kitlelere hitap etmek ve onları harekete geçirmek amacıyla yazılmıştır. 7.Toplumsal konularla alakalı şiirler yazmışlardır. 8.Günlük dili kullanmışlardır. 9.Şiir diline otobüs, fütürist abidesi, kolektivizm vb. yeni ifade ve kavramlar girmiştir. 10.Şiirde daha önce işlenmemiş konular yer almaya başlamıştır. 11.Serbest nazım geleneği vardır 12.İdeolojik içerikli şiirler yazmışlardır. 13.Söylev üslubundan yararlanılmıştır. 14.Dilin kalabalıkları harekete geçiren gücünden yararlanılmıştır. 15.Çoğu zaman çirkin kelimelerle horlayıcı, bayağılaştırıcı bazen de alaycı üslupla yazarlar. 16.İki kuşak halindedirler. 17.Nazım Hikmet (1. Kuşak) NAZIM HİKMET: 1.1921 yılından itibaren şiirlerinde özellikle biçim yönünden fütürizm akımının temsilcisi olan ünlü Rus şairi Mayakovski’den etkilenmiştir. 2.Ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmıştır. 3.Serbest şiirin ve toplumcu şiirin öncüsü olmuştur. 4.Çoğu zaman çirkin kelimelerle horlayıcı, bayağılaştırıcı bazen de alaycı üslupla yazarlar. 5.Salkım Söğüt (tanınmış şiiri) 6.Yanardağ (tanınmış şiiri) 7.Büyük İnsanlık (tanınmış şiiri) 8.Stronsium 90 (tanınmış şiiri) 9.Memleketim Üstüne Söylenmiştir (tanınmış şiiri) 10.Her Şey Uzaktadır (tanınmış şiiri) 11.İki Bin Senesinin Sanatkârlarına (tanınmış şiiri) 12.İstiklal (tanınmış şiiri) 13.Kerem Gibi (tanınmış şiiri) 14.Mevlana (tanınmış şiiri) 15.Yanardağ (tanınmış şiiri) 16.Yaralı Hayalet (tanınmış şiiri) 17.Memleketimden İnsan Manzaraları (şiir kitabı)  18.Gece Gelen Telgraf (şiir kitabı)  19.Portreler (şiir kitabı)  20.Sekiz Yüz Otuz Beş Satır (835 Satır) (şiir kitabı)  21.Sesini Kaybeden Şehir (şiir kitabı)  22.Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedrettin Destanı (şiir kitabı)  23.Taranta Babu'ya Mektuplar (şiir kitabı)  24.Yirmi Sekiz Kanun-ı Sani (İlk kitabı, Moskov'da yayımlanmış (şiir kitabı)  25.Kurtuluş Savaşı Destanı (şiir kitabı)  26.Kuvva-yı Milliye Destanı (Kurtuluş Savaşı Destanı) (şiir kitabı)  27.Ferhat ile Şirin(şiir kitabı)  28.Kafatası (şiir kitabı)  29.Unutulan Adam (şiir kitabı) FÜTÜRİZM (GELECEKÇİLİK) 1.Yirminci yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkmıştır. 2.İtalyan şair, romancı, oyun yazarı ve yayın yönetmeni Filippo Tommaso Marinetti’nin 1909’da Paris’te Le Figaro gazetesinde yayımladığı bildiri fütürizmin (gelecekçiliğin) manifestosu oldu. 3.Rusya’da fütüristler kendi bildirgelerini yayımladı 4.Mayakovski, Velemir Hlebinikov fütürizme yöneldi 5.Bunlar Puşkin, Tolstoy ve Dostoyevski’yi reddettiler. 6.Bunlar şiirde sokak dilinin kullanılmasını istediler. 7.Eserlerinde mantıklı cümleler kurmayı reddederler. 8.Bunların parolası sözcüklere özgürlüktür. 9.Hayatta sürekli değişim vardır. 10.Bu değişim sanata yansımalıdır. 11.Kalıplaşmış nazım biçimlerini kullanmazlar 12.Yeni biçimler bulmaya çalışmışlardır. 13.Makine, hız, dinamizm anahtar kelimelerdir. 14.Filippo Tommaso Marinetti (kurucusu)  15.Viladimir Mayakovski 16.Velemir Hlebinikov 17.Ezra Pound 18.Giovanni Papini