Coğrafi konumun Türkiye’ye sağladığı yararlar nelerdir?

Coğrafi konumun Türkiye’ye sağladığı yararlar nelerdir?

Coğrafi konum: Bir ülkenin kıtalara, denizlere, öteki ülkelere, önemli ticaret, sanayi ve maden bölgelerine göre bulunduğu yeridir. Bir ülkenin coğrafi konumu o ülkenin ticaretini, siyasetini ve sonuçta kalkınmasını büyük ölçüde etkiler. Coğrafi konum itibariyle diğer ülkelerin uzağında kalmış olan ülkelerin kalkınması yavaşlar.

Türkiye coğrafi konum itibariyle:

• Orta kuşağın güneyinde yer alır.
• Etrafı denizlerle çevrili yarımada özelliğini taşır.
• Kıtalar arasında köprü oluşturur.
• Karadeniz ile Akdeniz ülkeleri arasında bulunur.
• Ortadoğu, Kafkas ve Batı Türkistan petrollerine yakın sayılır.
• Çeşitli ülkelerin siyasi blokları arasında yer alır.

Türkiye coğrafi konumunun bütün bu özellikleri, Türkiye’nin ticaretini, siyasetini, kültürünü, sanayisini ve kalkınmasını etkiler.

Türkiye Coğrafi Konumunun Özellik ve Etkileri

1. Orta kuşağın güneyinde yer alması: Türkiye, matematik konum itibariyle orta kuşağın güneyinde yer aldığı için yazları sıcak ılıman iklime sahip olur. Bu iklim, insanların yaşamını ve ekonomik etkinliklerini kolaylaştırır. Bitki örtüsünü, tarım hayatını, hayvancılık, sanayi, ticaret ve turizmini çeşitlendirir.

2. Yarımada özelliğinde bulunması: Türkiye’nin etrafı denizlerle çevrilidir. Türkiye’nin bu yarımada özelliği,

•  Türkiye’nin kıyılarında nemliliği artırır: Nemlilik daha çok insan yaşamını, bitki örtüsünü, tarım ürünlerini, ormancılık ve hayvancılığı etkiler. Kalkınmayı olumlu yönde etkiler.

• Denizciliğini etkiler: Özellikle deniz ulaşımını, deniz ticaretini ve balıkçılığı geliştirir.

• Kıyılarda turizmi canlandırır: Türkiye’nin denizleri yaz mevsiminde turistik faaliyetleri artırır. Türkiye turizmi kalkınmaya büyük katkı sağlar. Ancak denizlerin kirlenmesi turizmi ve balıkçılığı olumsuz yönde etkiler.

3. Kıtalar arasında köprü oluşturması: Türkiye Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasında bulunur. Bu kıtalardaki komşu ülkeler arasında ulaşım yolları üzerinde bulunuşu Türkiye’yi çok çeşitli yönden etkilemiş ve bu etki halen devam etmektedir. Bu etkileri kısaca açıklayalım:

a. Kıtalar arası göç ve savaş yolları üzerinde bulunuşu

• Tarihi çağlarda çeşitli kavimlerin Anadolu’ya yerleşmelerini sağlamıştır.
• Eski yerleşmeler Türkiye’de çeşitli kültürlerin kaynaşmasını sağlamıştır.
• Türkiye’de kültür çeşitliliği ülkemize tarihi zenginlik kazandırmış, günümüzde tarihi eserlerin çeşitlenmesini ve yaygınlaşmasını artırmıştır. Tarihi eserlerin yaygınlığı turizmin gelişmesinde etkilidir.

b. Ticaret yolları üzerinde bulunuşu: Türkiye Avrupa, Asya, Afrika ülkeleri arasındaki ticaret yolları üzerindedir. Bu yollar, Türkiye’nin ticaretini geliştirir.

4. Karadeniz ile Akdeniz ülkeleri arasında bulunuşu: Karadenize komşu olan ülkeler örneğin Rusya, Romanya, Ukrayna ve Kafkas ülkeleri ile Akdeniz kıyısındaki ülkeler arasındaki deniz ticareti boğazlardan geçer. Bu transit ticaret Türkiye’ye ekonomik yarar sağlar.

5. Petrol ve doğalgaz yataklarına yakınlığı: Türkiye Ortadoğu’nun Irak petrol yataklarına yakındır. Bu nedenle Irak petrollerini ulaşım kolaylığından dolayı ucuza satın alırız. Kuzey Irak petrollerinin borularla ülkemizden ihraç edilişi ülkemize ekonomik yarar sağlar. Türkiye’nin coğrafi konumu, Azerbeycan petrol yataklarına Rusya ve Türkmenistan doğalgaz yataklarına yakınlık sağlar. Bu enerji kaynaklarına yakınlık petrol ve doğal gazın ulaşımını kolaylaştırır. Böylece ithal edilen enerji kaynağının ülkemize düşük maliyet ile girmesi sağlanarak ekonomik gelişme hızımız artar.

6. Siyasi bloklar arasında bulunuşu: Türkiye coğrafi konum itibariyle siyasi blok oluşturan çeşitli ülkeler arasında bulunur.

Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasi bloklar:

a. Nato Savunma Paktı: Türkiye Nato’ya dahil olan ülkeler arasında yer alarak dış ülkelerin saldırılarına karşı savunmasını kolaylaştırır.

b. İslam Ülkeleri Birliği: Türkiye islam ülkeleri birliğine üyedir. Bu nedenle islam ülkeleri ile siyasi ve ekonomik dayanışma sağlar. Bu dayanışma Türkiye’nin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunur.

c. Türk Ülkeleri Birliği: Türkiye:

• Batı Türkistan’da, Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’la
• Kafkasya’da Azerbeycan ve diğer küçük Türk ülkeleriyle
• Balkanlarda, Bosna Cumhuriyeti ile ekonomik ve kültürel yönden işbirliği içindedir.

Türk ülkeleri ile olan işbirliği Türkiye’nin ticaretini ve dış ülkelerdeki siyasi önemini etkiler.

Sonuç: Türkiye’nin coğrafi konumu, Türkiye’nin kültürel ve ekonomik yönden kalkınmasını sağlayarak diğer ülkeler arasında Türkiye’ye siyasi önem kazandırır.

TÜRKİYE COĞRAFİ KONUMUNUN ÇEŞİTLERİ

Türkiye’nin coğrafi konumu geniş bir kavramı kapsar. Coğrafi konum içinde matematik konum, özel konum, jeopolitik konum, stratejik konum gibi konumlar da yer alır.

TÜRKİYE’NİN MATEMATİK KONUMU

Türkiye’nin Dünya üzerinde enlem ve boylamına göre bulunduğu yer, Türkiye’nin matematik konumudur. Bu konuma göre Türkiye:

• 36-42 kuzey enlemleri ile 26-45 Doğu boylamları arasındadır.

Matematik Konumun Ekonomik Etkileri

1. Enlemin Etkileri: Türkiye bulunduğu enleme göre orta kuşağın güneyindedir. Bu konum Türkiye’nin iklim, bitki örtüsü, tarım ürünleri ve hayvancılığını etkiler. Ayrıca insan yaşamında ve nüfus dağılışında etkili olur.

Genel olarak Türkiye’nin matematik konumu Türkiye’nin gelişmesinde olumlu etkiler yapar. Matematik konum iklim üzerinde etkili olduğu için bu konu Türkiye ikliminde açıklandı.

2. Boylamın Etkileri: Türkiye doğu batı doğrultusunda 45-26=19 meridyenlik bir alan kaplar. Bu alan zaman farklılığında etkilidir. Türkiye’nin özel konumunda da etkileri vardır.

Bir olay sıcaklığa bağlı olarak, kuzey güney yönde değişiyorsa bu olay üzerinde matematik konum (enlem) etkilidir.

TÜRKİYE’NİN ÖZEL KONUMU

Türkiye’nin yerşekilleri, iklimi, bjtki örtüsü, tarım ürünleri, hayvancılığı, madenciliği, endüstrisi, ticaret ve turizmi Türkiye’nin özel konumuyla ilgilidir. Bu özelliklerin oluşumu ve şekillenmesi özel konuma bağlıdır.

Örnekler:

• Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseltinin artması ve sıcaklığın azalması
• Kıyılardan iç kısımlara doğru yağışın azalıp kuraklığın artması
• Karadeniz kıyılarında çay, fındık ve turunçgil yetişmesi
• Akdeniz kıyılarında turunçgil ve muz yetişmesi
• İç bölgelerde tahıl tarımının yaygınlığı
• Kuzey bölgelerde sığır, Güneydoğu Anadolu’da koyunların yaygınlığı
• Turizmin Ege ve Akdeniz kıyılarında gelişmesi vb.

Bütün bu özellikler ve benzerleri Türkiye’nin özel konumuna bağlı olarak gelişir ve çeşitlenir.

TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK KONUMU

Türkiye’nin coğrafi konumuyla ilgili olan siyasi konumuna jeopolitik konum denir.

Terim anlamı:

Jeo = yer
Politik = politika – siyaset

Jeopolitik, yerle ilgili siyaset anlamında bir terimdir.

Türkiye’nin, Avrupa, Arap, İran ve Türk ülkeleri ile ilgili siyasi politikasında coğrafi konumun önemi büyüktür. Türkiye, varlığını ve ekonomik gelişimini sürdürebilmesi için bu ülkelerle olan siyasi ilişkilerini sağlam temellere dayandırmalı ve coğrafi konumunun avantajından yararlanabilecek politika izlemelidir.

TÜRKİYE’NİN STRATEJİK KONUMU

Stratejik konum: Coğrafi konumla sağlanan askeri konumdur. Bir yerin düşmana karşı olan savunma gücü o yerin konumuyla ilgilidir. Boğazlar, adalar, dağlar, vadiler ve ovaların savaşlarda olumlu ve olumsuz etkileri vardır.

Türkiye’nin stratejik konumu genelde Türkiye’ye askeri üstünlük sağlar. Savaşlarda ülkenin korunmasını kolaylaştırır. Çünkü Türkiye kara, deniz ve hava yollarını kontrol edebilecek stratejik konuma sahiptir. Böylece bu konum Türkiye’ye stratejik üstünlük sağlamakta ve savaşlarda savunmasını kolaylaştırmaktadır. Stratejik konum yörelerin ekonomik gelişmesinde de etkili olur. Kurulan askeri tesisler yörede ekonomik kalkınmaya etki eder.