Çok partili döneme geçmeye neden ihtiyaç duyulmuştur?

Çok partili döneme geçmeye neden ihtiyaç duyulmuştur?

TÜRKİYE'DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ

Atatürk döneminde iki kez çok partili hayata geçiş denemesi olmuştur. Halk Fırkası'na karşı 1924 yılında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve 1930 yılında da Atatürk'ün isteği ile Serbest Cumhuriyet Fırkası kurul­muştu.
Şeyh Sait İsyanı ve Menemen Olayı çok par­tili hayata geçişi engellemiştir. Ortam böyle bir yapıya geçiş için henüz hazır olmadığından Ata­türk'ün sağlığında bir daha böyle bir girişimde bulunulmamıştır.
II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye'nin içinde ve dışında oluşan gelişmeler çok partili hayata geçişi adeta zorunlu kılmıştır. Aslında Türkiye bu sisteme geçmeyi çoktan istiyordu.
Hatta İsmet İnönü 6 Mart 1939'da demokratik rejime geçişin müjdesini vermişti. Fakat II. Dünya Savaşı bu sürece geçişi engellemiştir.

Çok Partili Hayata Geçişin Nedenleri:

• II. Dünya Savaşı'nın verdiği sıkıntıların tek parti yönetimini sarsması ve fikirlerin değişimine uğra­ması. Yâni insanlar eskisi gibi tek partili yönetim­leri savunmuyorlardı.


• Sıkıntıların tek sebebi olarak tek parti yönetiminin görülmesi ve şiddetle muhalefete ihtiyaç duyul­ması.


• II. Dünya Savaşı, demokrasinin diktatörlüğe kar­şı zaferiydi. Türkiye, demokrasi tarafında yer aldı­ğından bir an evvel çok partili hayata geçmeliydi. Ayrıca Birleşmiş Milletler'e kurucu üye olarak katılan Türkiye demokrasiyi benimsemişti. Bunu çok partili hayata geçerek de göstermeliydi.


• II. Dünya Savaşı'nın sahiplerinden olan Sovyet Rusya, Türkiye'den toprak talep etmişti. Türkiye, Sovyet tehdidine karşı demokratik cepheye yakın olmak durumundaydı.


• CHP, Türkiye'de 1923 - 1950 arası iktidardaydı. II. Dünya Savaşı'nın getirdiği ekonomik ve siyasi sıkıntılar, bu partiye karşı bir muhalefetin doğma­sına neden olmuştu.


• Bu dönemde ABD dostluğuna önem veriliyordu. Yaygın olan kanaat ise şuydu: "Amerika, demok­ratik bir rejimle idare edilmeyen bir devlete sem­pati duymaz ve ittifak kurmazdı." Yâni demokra­siye bir an evvel geçilmeliydi.


• 1945'te Türkiye nüfusunun % 83'ü köylerde yaşı­yordu. Köylülerde ekonomik sıkıntılardan dolayı (yol vergisi, varlık vergisi gibi) hükümete ve doğal olarak tek parti yönetimine karşı memnuniyetsiz­lik artmıştı.


• CHP, içinde gruplaşmalar başlamıştı. 1939 yılın­daki 5. Kurultay'da "Müstakil Grup" adını alan ve bağımsız hareket eden bir grup oluşmuştu. Hatta bu grup aynı yıl 20 milletvekiline ulaşmıştı. Muha­lefete duyulan ihtiyaç giderek artıyordu ve çok partili hayata geçiş adım adım başlamıştı.