5. Sınıf Fen Bilimleri Vücudumuz Bilmecesini Çözelim Konusu Özet Çalışması

VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM

Besinler ve özellikleri----Sindirim sistemi---Boşaltım sistemi

Besin:  Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri, büyüyüp gelişmeleri için tükettikleri yiyecek ve içeceklerin tümüne besin denir

Beslenme: Sağlıklı yaşamak için gerekli olan besin maddelerinin vücudumuza alınmasına denir.

BESİN İÇERİKLERİ	GÖREVLERİ	BULUNDUĞU YİYECEKLER
KARBONHİDRATLAR Birinci dereceden enerji verici olarak kullanılan besin içeriği grubudur.	Enerji verici	Genellikle bitkisel besinlerde (arpa-buğday-mısır pirinç-yulaf-şeker pancarı-bal –meyveler ekmek ve makarna)
PROTEİNLER Vücudumuzun büyüyüp gelişmesi ve yaralarımızın iyileşmesi için gereklidir.	Yapıcı ve onarıcı	Et- yumurta-süt ürünleri-kuru fasulye-nohut-mercimek bezelye-kuru yemiş
YAĞLAR: Karbonhidratlar gibi enerji veren besin grubudur. Enerji vücudumuz için yetersiz kaldığında, gerekli enerjiyi yağlardan elde ederiz.	Enerji verici	Zeytin-mısır-susam-ayçiçeği-yer fıstığı-soya ceviz- badem-fındık –balık
VİTAMİNLER A VİTAMİNİ:Deri ve göz sağlığı için gereklidir. B VİTAMİNİ Hafızayı güçlendirir, dikkat dağınıklığını önler C VİTAMİNİ—Diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Vücudun mikroplara karşı dirençli olmasını sağlar. D VİTAMİNİ—Kemik ve diş gelişimi için gereklidir. E VİTAMİNİ— K VİTAMİNİ—Kemiklerimizin güçlenmesine, kesik ve yaralanmalarda kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur	Düzenleyici	A VİTAMİNİ— karaciğer -baklagil-taze fasulye domates-havuç –ceviz-fıstık. Deri ve göz sağlığı için gereklidir. B VİTAMİNİ—tahıl–süt-yoğurt-yumurta-et sebze Hafızayı güçlendirir, dikkat dağınıklığını önler C VİTAMİNİ—portakal-limon mandalina-maydanoz-koyu yeşil yapraklı sebzeler Diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Vücudun mikroplara karşı dirençli olmasını sağlar. D VİTAMİNİ—balık-balık yağı-süt peynir-yumurta-tereyağı –sebzeler ve karaciğer Kemik ve diş gelişimi için gereklidir. E VİTAMİNİ—tahıl yumurta –süt-peynir-yoğurt-et ve sebze K VİTAMİNİ—karaciğer-et-yeşil sebze-pirinç –mısır-domates-çilek-şeftali- muz Kemiklerimizin güçlenmesine, kesik ve yaralanmalarda kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur.
SU	Düzenleyici	Su-maden suyu-meyve suyu-taze sebze ve meyveler
MİNERALLER	Düzenleyici	Su-Maden suyu-yeşil sebze ve meyveler ve diğer yiyeceklerin çoğu

Vücuda gerekli besinlerin yeterli ve düzenli olarak alınmasına DENGELİ BESLENME adı verilir.

DENGELİ BESLENME ye DİYET denir.

Besinlerde nelere dikkat edilir?

1.     Besinlerin katkı maddesi içermediğine

2.     Son kullanma tarihine

3.     Türk Standartları Enstitüsü belgesine

4.     Besinlerimizin tazeliğine

SİGARA VE ALKOLÜN ZARARLARI

SİGARA:En yaygın zararlı alışkanlıktır.Tütünden üretilir.İçinde  4000 çeşit zararlı madde vardır.bulardan NİKOTİN maddesi bağımlılık yapar. Sigara içenlerin çevresinde bulunan kişiler PASİF İÇİCİ olarak adlandırılır.

ALKOL:Bunu kullananlar hareket ve davranışlarını kontrol edemez.Saldırgan olurlar. karaciğer- beyin kalp- mide -bağırsak ve sinirler alkolden en çok etkilenen organlardır.Alkol de sigara gibi bağımlılık yapar.

BESİNLERİN SİNDİRİMİ

Besinlerin parçalanarak kana geçebilecek kadar küçük hale getirilmesi işine SİNDİRİM denir.

Sindirimde görevli yapılar 2 ye ayrılır.Bunlar 1-SİNDİRİM KANALI 2-SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR

Ağız: diş ,dil ve tükürük bezleri yardımıyla sindirimin başladığı yerdir.	Tükürük bezleri sindirime yardımcı organlardandır.besinleri ıslatır,ağzın kurumasını önler ekmek ve patates kızartmasının sindirimini başlatır.
Yutak: besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlar.	PANKREAS: Mide ile onikiparmak bağırsağı arasında bir organdır sindirime yardımcı sıvılar üretir.
Yemek borusu: besinlerin mideye taşındığı kaslı uzun borudur.
Mide: karın boşluğunda bulunur. Besinlerin bulamaç kıvamına geldiği ve içindeki mikropların öldüğü kısımdır
İnce bağırsak: sindirimin tamamlandığı yerdir.besinlerin en küçük parçalara ayrılıp emilerek kana geçtiği yerdir.	KARACİĞER: Vücudun en büyük organlarındandır.Kandaki fazla şekeri depolayarak kan şekerini ayarlar.Kullanılan ilaçların zararlı etkilerini giderir. Taşıdığı Safra Kesesinin salgıladığı SAFRA salgısıyla sindirime yardımcı olur.
Kalın bağırsak: sindirim olmaz.sindirilmiş besinlerdeki vitamin,mineral ve su emilir.

DİŞLER VE ÖZELLİKLERİ

Bebeklikten 6 ay sonra çıkmaya başlayan dişler süt dişleridir ve 20 tanedir.bu dişler 7-8 yaşlarında dökülür ve yerine kalıcı dişler çıkar.

Dişler işlevlerine göre 3 grupta incelenir.

	NEREDE BULUNUR	KAÇ TANE	GÖREVİ
KESİCİ DİŞLER(ince ve keskin)	4 alt 4 üst çenenin ortasında	8 tanedir.	Isırmak ve koparmak için kullanılır
KÖPEK DİŞLERİ (koni biçiminde ve sivridir)	2alt 2 üst kesicilerin sağ ve solunda	4 tanedir	Koparmak ve parçalamak için kullanılır
AZI DİŞLERİ (yüzeyleri geniş ve girintili çıkıntılıdır)	8alt 8 üst köpek dişlerinden sonra	16 tanedir	Besinleri ezer, ufalar ve öğütür
20 YAŞ DİŞLERİ	2 alt 2 üst	4 tanedir	Besinleri ezer, ufalar ve öğütür

Diş vücudumuzdaki en sert madde olan Mine ile kaplıdır. Onun altında DİŞ KEMİĞİ(dentin) bulunur.

Diş sağlığı için:

*Sert kabuklu yiyecekleri kırmamalıyız. *düzenli fırçalamalıyız.  *Asitli ve şekerli besinlerden uzak durmalıyız.       Dişlerimizi aşırı sıcak ve soğuktan korumalıyız.*gerekli vitamin ve mineralleri almalıyız.

BOŞALTIM

Kandaki sıvı atıkların vücuttan atılmasına BOŞALTIM denir.
BOŞALTIM ORGANLARI
BÖBREKLER	Kanı süzer ve zararlı maddelerden arındırır. Böbreğin kandan süzdüğü atık maddeye İDRAR denir. Şekli fasulyeye benzer  2 tanedir.Filtreye benzetilir.
İDRAR BORUSU  (Üreter)	İdrarı keseye taşıyan borudur.
İDRAR KESESİ	İdrarın toplandığı yerdir.
İDRAR KANALI    (Üretra)	İdrarın vücuttan atıldığı kısa borudur.
BOŞALTIMA YARDIMCI ORGANLAR:   Deri: Terleme ile su ve tuzu atar Akciğer:Karbondioksit ve su buharını dışarı atar. Anüs: Sindirim atıklarının atıldığı yerdir		BÖBREKLERİ KORUMAK İÇİN *Üşütmemeliyiz. * Aşırı biberli,baharatlı.kızarmış yiyecekler yememeliyiz. *Bol su içmeliyiz. *Temizliğe özen göstermeliyiz. *Ağrılı ve kanlı idrarda doktora gitmeliyiz.