DİL: İnsanların duygu, düşünce ve isteklerini
anlatmak için kullandıkları ses ve işaretlerin tümüne DİL denir.
ANADİL: Ailemizden ve yakın çevremizden öğrendiğimiz
ve okulda geliştirdiğimiz dile ANADİL
denir.
TÜRKLERİN GÜNÜMÜZE KADAR KULLANDIĞI ALFABELER
1-
Göktürk Alfabesi 2- Uygur Alfabesi
3- Arap Alfabesi 4- Yeni
Türk Alfabesi (Latin Alfabesi)
DİL BİLGİSİ: Bir dili doğru konuşmak ve
yazmak için gerekli bütün kuralları inceleyen, gösteren ve öğreten bilim dalına
DİL BİLGİSİ denir.
SES: Çevreye yayılan titreşimlerin, kulağımız
tarafından duyulmasına SES denir.
HARF: Sesleri yazmaya yarayan işaretlere HARF denir.
ALFABE ( ABECE ):
Harflerin belli bir kurala göre dizilmiş şekline ALFABE (ABECE ) denir.
HARFLERİN ÖZELLİKLERİ
* Alfabemizde 29 harf vardır
* 29 Harfin 8 tanesi ünlü………………………………………………
21tanesi
ünsüzdür……………………………………………………………………………
ÜNLÜ HARFLER
DÜZ
|
YUVARLAK
|
|||
GENİŞ
|
DAR
|
GENİŞ
|
DAR
|
|
KALIN ÜNLÜLER
|
A
|
I
|
O
|
U
|
İNCE ÜNLÜLER
|
E
|
İ
|
Ö
|
Ü
|
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU: Türkçe
bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü harf ince ( e,i,ö,ü ) ise sonraki ünlüleri de ince; ilk hecedeki ünlü harf
kalın ( a,ı,o,u ) ise diğer ünlüler
de kalın olur. Bu uyma BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU denir.
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYMAYAN DURUMLAR
1- Tek
heceli sözcüklerde aranmaz. ( Ay-göz-süt )
2-
Birleşik sözcüklerde aranmaz. ( hanımeli –atasözü – Setbaşı )
3-Dilimize
yabancı dillerden giren sözcüklerde aranmaz. ( Telefon – televizyon – metro )
4-Ki –
ken – yor – leyim –imtrak – taş – gil eki alan Türkçe sözcülerde aranmaz .(
Oradaki – okurken – seviyor – sabahleyin – yeşilimtrak – meslektaş –kemalgil ) uyar-uymaz-aranmaz
Çok…………………
başöğretmen……..
sarımsı……………. Geliyor….
Kalem……………..
sinek……….. tavuk……….. çinekop…………….
Geceleyin……………….
Sürpriz…………….. karnındaki…………. Tek…..
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU:
* Türkçe
sözcüklerde düz ünlülerden ( a,e,ı,i
) sonra yine düz ünlüler gelir.Türkçe sözcükler yuvarlak ünlülerle ( o,ö,u,ü)başlıyorsa diğer hecelerdeki
ünlüler ya düz geniş ( a,e) ya da dar yuvarlak (u,ü) ile devam eder.Türkçe sözcüklerde (o,ö) yalnızca ilk hecelerde olur.
a-e-ı-ià den sonra
a-e-ı-i gelecek ça-ma-şıràuyar
se pe tinàuyar ka lı bınàuyar
o-ö-u-üà den sonra gelecek olan ya àa-e dir
ko laàuyar yö nel meàuyar
o-ö-u-üàden sonra ya àu-ü
gelmeli ü zümàuyar
kö-müràuyar to humàuyar
Kürt çe…………….
Tenör yağmurà ufak…………..
Doymak sütçü suna şoför…………….
Kılcal…………….
Konuk……………fayton sürat……………..
ÜNSÜZLERİN ÖZELLİKLERİ
*
Alfabemizde 21 ünsüz vardır .bunlarà
* 8
Tanesi sert ünsüzà
……………………………
13
tanesi yumuşak ünsüzdürà…………………………………………………………..
* 8
Tanesi süreksizà…………………………………………………………………………
13
tanesi sürekli ünsüzdürà……………………………………………………………………
* Sert
ünsüzleri bulmak için FıSTıKÇıŞaHaP sözcüğünün ünsüzlerine bakabiliriz
ÜNSÜZLER
SÜREKSİZ
|
SÜREKLİ
|
|
SERT
|
P – Ç
– T - K
|
F– H –
S – Ş
|
YUMUŞAK
|
B – C
– D - G
|
Ğ – J
– L – M – N – R – V – Y – Z
|
SERT ÜNSÜZLERİN YUMUŞAMASI: Türkçe
sözcüklerin sonlarında bulunan ( p,ç,t,k)
sert ünsüz harfleri, ünlü harflerle başlayan bir ek aldıklarında yumuşayarak (b,c,d,g,ğ) ye dönüşür. Bu kurala SERT ÜNSÜZLERİN YUMUŞAMASI denir.
yaprak
+a →yaprağa toprak………………….. kitap………………………..
ilaç……………………….. atak…………………. Dolap…………
SERT ÜNSÜZLERİN BENZEŞMESİ: Sonu (
p,ç,t,k,f,h,s,ş) sert sessiz
harflerinden biri ile biten sözcüklerin sonuna (c,d,g) harfleri ile başlayan bir ek getirilirse, ekin başındaki
harf setleşir. Bu kurala SERT ÜNSÜZLERİN
BENZEŞMESİ denir.
Yaprak da → yaprakta kürek de…………….. kerpiç de…………………
Silah da…………….
Hafif ce…………… kafes de…………………..
TÜRKÇE SÖZCÜKLERİN ÖZELLİKLERİ:
1-
Türkçe sözcüklerin başlarında iki ünsüz
yan yana bulunmaz.
2-Türkçe
sözcüklerin sonunda (b,c,d,g)
yumuşak ünsüzleri bulunmaz.
3-Türkçe
sözcüklerde iki ünlü harf yan yana
gelmez.
4-Türkçe
sözcüklerde ( j ) ünsüzü bulunmaz.
5-
Türkçe sözcükleri (ğ) ünsüzü ile
başlamaz.
6-Türkçe
sözcüklerin köklerinde aynı iki ünsüz
yan yana bulunmaz.
7-Dilimizde
uzun okunan ünlü harf yoktur.
HECE: Ağzımızın bir hareketiyle çıkan, anlamlı veya
anlamsız ses ya da ses topluluğuna HECE
denir.
TÜRKÇE’DE ALTI ÇEŞİT HECE VARDIR:
1- Bir
ünlü : a – e-…………………………….
2-Bir
ünlü + bir ünsüz : al – üç-…………………………..
3-Bir
ünsüz + bir ünlü : bu – ha-…………………………
4-Bir
ünsüz + bir ünlü + bir ünsüz : bal – gel-………………………..
5-Bir
ünlü + bir ünsüz + bir ünsüz : alt – ilk-…………………………
6-Bir
ünsüz + bir ünlü + bir ünsüz + bir ünsüz : dört –sarp-……………………...
HECE DÜŞMESİ ( ÜNLÜ DÜŞMESİ ) :
Dilimizde iki heceli bazı sözcükler, ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında
ikinci hecelerindeki ünlü harf düşer. Bu olaya HECE DÜŞMESİ ya da ÜNLÜ
DÜŞMESİ denir. akıl = aklı burun=burnu fikir=fikri
Omuzundaà……………..
karınındaà göğüsündeà
Bağırındaà gönülününà
zihininà…………………
KAYNAŞTIRMA HARFLERİ: Türkçe
sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz. Bu nedenle sonu ünlü ile biten bir
sözcüğe, ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde araya (y,ş,s,n) harflerinden biri girer. Bu harflere KAYNAŞTIRMA HARFLERİ denir. Kaynaştırma harfleri YaŞaSıN
sözcüğünün ünsüzlerinde vardır.
Seneà
konuà yanıà altı şar-> yedi->
ULAMA: Ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlü ile
başlayan bir sözcük geldiğinde bunlar bir sözcükmüş gibi söylenir. Sözcüklerin
böyle birleştirilmesine ULAMA denir.
Babam
ordan geldi. Ör:………………………………………………………………….
Ör:………………………………………. Ör:………………………………….
VURGU: Cümle içinde bir sözcüğün ya da sözcük içinde
bir hecenin diğerlerine göre daha baskılı, kuvvetli söylenmesine VURGU denir.
*İki şekilde vurgu yapılır 1- Sözcük vurgusu 2-Cümle vurgusu
SÖZCÜK VURGUSU:
Sözcükteki bir hecenin diğerlerine göre daha baskılı, kuvvetli söylenmesine SÖZCÜK VURGUSU denir.
*Vurgu
genellikle son hecededir. ( Başarı
– irice )
*Yer
adlarında genellikle ilk hecededir. (Ankara
– Bursa )
*Üç ya
da dört heceli sözcüklerde vurgu sessizle biten hecelerdedir. (Ça-nak-ka-le )
CÜMLE VURGUSU:
Cümledeki bir sözcüğün daha baskılı ve kuvvetli söylenmesine CÜMLE VURGUSU denir. Yüklemden önceki öğede vurgu vardır.
*Sınav
sonuçları dün açıklandı. *Ben en çok ders çalışmayı severim.
Çalışkanà Tekirdağà Şırnakà süratà
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder