4. Snf Fen Bilimleri Maddenin Ölçülebilir Özellikleri Kütle - Hacim Konu Anlatımı

4.SINIFLAR FEN BİLİMLERİ MADDEYİ TANIYALIM MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ KÜTLE - HACİM KONU ANLATIMI

Kütle Nedir? Kütleyi Nasıl Ölçeriz?

Pazarda ya da markette meyve ve sebzelerin miktarı terazi ile tartılarak belirlenir. Böylece terazi ile sebze ve meyvelerin kütlesi ölçülür. Kütle, madde miktarıdır.

Terazide 1 kilogram olarak ölçülen peynirin madde miktarı belirlenmiş olur.

Kütle birimi kilogram (kg) ve gram (g)dır.

1 kg = 1000 g

• Aynı büyüklükteki maddelerin kütleleri farklı olabilir.

• Maddenin büyük olması madde miktarının fazla olduğu anlamına gelmez. Küçük bir taş, daha büyük pamuktan ağır gelebilir.

Sıvıların Kütlesi Nasıl Ölçülür?

Sıvılar akışkan olduğu için kütlesini ölçmek katılara göre daha zordur. Kütlesi ölçülecek sıvı, bir kaba doldurularak terazide tartılır. Tartım işlemi sırası ile aşağıdaki gibi yapılır.

• Önce boş kabın kütlesi tartılır. Boş kabın kütlesine dara denir.

• Kaba sıvı doldurularak tekrar tartılır. Sıvı ile kabın kütlesine brüt kütle denir.

• Boş kabın kütlesini yani darayı brüt kütleden çıkardığımızda sıvının kütlesini buluruz. Buna net kütle denir.

Gazların Kütlesi Ölçülebilir mi?

Gaz maddeler uçucu olduğu ve küçük gözeneklerden kaçabildiği için kütlelerini ölçmek sıvılara göre daha zordur. Gazların kütleleri de sıvıların kütlesini bulmak için kullanılan yöntemle bulunur.

Örneğin, havası alınmış bir top terazide tartılır. Top şişirilerek tekrar tartılır. Sönük

topun kütlesi şişirilmiş topun kütlesinden çıkarılarak topun içindeki havanın kütlesi bulunur.

Hacim Nedir?

Maddelerin Hacmini Nasıl Ölçeriz?

    Maddelerin uzayda kapladığı yere hacim denir. Sıvıların hacmini dereceli silindir veya litre ile ölçeriz. Ölçüm yaparken bu kapları düz bir zemine koymalıyız. Su akışkan olduğu için eğik zemin yanlış ölçüm yapmamıza neden olabilir.

    Sıvıların hacmini ölçmek için litre ölçü birimini kullanırız. Litre “L” ile gösterilir.

Daha az sıvı miktarlarını ölçmek için mililitre birimini kullanırız. Mililitre “mL” ile gösterilir.

1 litre 1000 ml ve yarım litre ise 500 ml’dir.

Bir miktar sıvının hacmini ölçerken sıvıyı dereceli silindire ya da ölçü kabına doldururuz. Sıvının seviyesinin karşılık geldiği çizgi ya da rakama bakarak hacmini belirleriz.

Katıların Hacmini Ölçebilir miyiz?

Çayımıza şeker attığımızda çayın seviyesinin yükseldiğini görürüz. şekerin de hacminin olduğunu biliyoruz. Şekerler bardağın içinde yer kapladığı için çay yükselir.

Katıların hacmini ölçmek için farklı yöntemler kullanılabilir.

1. Katı madde olan bir taşın ya da silginin hacmini ölçmek için önce dereceli kaba su konulur. Suyun hacmi ölçülerek not alınır. Taş suyun içine atılır. Bu durumda su seviyesi yükselir.

• Suyun seviyesi ne kadar yükselmişse taşın hacmi o kadardır.

• Yükselen su seviyesi ölçülerek yapılan son ölçümden ilk ölçüm çıkarılır, taşın hacmi bulunur.

2. Düzgün şekli olmayan bir taşın hacmini ölçmek için dereceli bir kap ağzına kadar su ile doldurulur. Genişçe bir kabın içine konur. Taş su dolu kabın içine atılır. Taşan su dereceli silindire konularak ölçülür. Taşan suyun hacmi aynı zamanda taşın hacmidir.

3. Düzgün biçimli cisimlerin hacimlerini ölçmek için i kısa yoldan hesaplamak da mümkündür. Üç boyutunu çarparak (en x boy x yükseklik) bulabiliriz

Gazların belirli hacmi yoktur.

Ölçü Birimleri Neden Değiştirildi?

    Cumhuriyetin ilk yıllarında kullanılan ölçü birimleri, diğer ülkelerin kullandığı ölçü birimlerinden farklıydı. Bu durum dış ülkelerle ticarette sorunlar yaşanmasına neden oluyordu. Ayrıca ülke içinde de ölçülerde birlik yoktu. Örneğin, kütle ölçüsü birimi olan okkanın ölçtüğü miktar yöreden yöreye değişebiliyordu.

     Alışveriş ve ticarette yaşanan sorunları ortadan kaldırmak için Atatürk, eski ölçü birimlerini kaldırdı. 1931 yılında ülkemizde uluslararası ölçü ve ölçü birimleri kullanılmaya başlandı. Böylece ülke içinde standart ölçüler kullanıldı.. Alışverişlerde yaşanan sorunlar ortadan kalktı. Diğer ülkelerle ticari ilişkilerde olumlu gelişmeler oldu.