5. Sınıf Sosyal Bilgiler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum Konu Anlatımı - Ders Özeti

1. ÜNİTE HAKLARIMI ÖĞRENİYORUM

            İÇİNDE BULUNDUĞUMUZ GRUPLAR

            Kurum : daha çok resmi niteliği olan,devletin denetim ve kontrolüne açık olan büyük gruplardır.

            Gruplar ve kurumlar insanların ortak bir amaç için bir araya gelmeleriyle oluşurlar. İnsanların birlikte yaşamaları ve ihtiyaçları bazı grupların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

            Zamanla toplumda yeni ihtiyaçların oluşması, yeni grupların da ortaya çıkmasını sağlamıştır. Aşağıda içinde bulunduğumuz bazı grup ve kurumlar gösterilmiştir:

AİLE(GRUP)	OKUL(KURUM)
* Yeme, içme,sevgi,saygı gibi temel ihtiyaçların sağlandığı gruptur. * İnsanların ilk tanıştığı ve içinde yer aldığı gruptur. * Ortak sevinç ve üzüntülerin bir arada yaşadığı gruptur.	* Eğitim ihtiyacının karşılandığı kurumlardır. * Toplumun her üyesinin belirli bir eğitim düzeyine ulaşmasını ister. * Bireylerin sosyalleşme(toplumsallaşma)sine ve meslek sahibi olmasına yardımcı olan kurumlardır.
OYUN GRUBU	ÖDEV GRUBU
* Belli kuralları olan insanların hoş vakit geçirmek ve eğlenmek için oluşturulan gruptur. * Bir oyunu oynamak için bir araya gelen insanların oluşturduğu gruptur.	* Öğrencilerin verilen ödevi yapmak için bir araya gelerek oluşturdukları gruptur. * Grup tek başına yapılamayacak ödevi yapmak amacıyla toplanmıştır.

İÇİNDE BULUNDUĞUMUZ GRUPLAR DA ROLLERİMİZ

 Bir insan bir gün içerisinde birden fazla grup içerisinde yer alabilir.

Yukarıdaki Şemada bir aile, okul ve halk oyunları gruplarının bazı üyeleri gösterilmiştir. Şemada görüldüğü gibi:

*  Ayşe, Hasan ve Hüseyin aynı ailenin üyeleridir.

*  Ayşe ve Hasan aynı aile ve okul grubunda yer almaktadırlar.

* Hüseyin ve Hasan aynı aile ve halk oyunları grubunda yer almaktadırlar.

* Hasan şemada gösterilen her üç grupta da yer almaktadır.

Bireyler ait oldukları gruplarda farklı rolleri üstlenirler.

Hasan;

* Aile grubunda çocuk rolünü,

* Okul grubunda öğrenci rolünü,

* Halk oyunları grubunda lider rolünü üstlenmiş olabilir.                     

Rol: Bir iş grup ya da kurumda bir kimse ya da bir şeyin üstüne düşen göreve rol denir.

Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.

Bazı Gruplar/Kurumlar	Bulunan Bazı Roller
Aile	Dede, babaanne, anneanne, baba, anne, kardeş
Okul	Müdür, öğretmen, öğrenci
Oyun Grubu	Lider, arkadaş, oyuncu
Çalışma Grubu	Lider, sözcü, yazıcı, üye
Tiyatro Grubu	Çalıştırıcı, oyuncu, izleyici
Spor Kulübü	Çalıştırıcı, oyuncu, takım arkadaşı

           
            İnsanların grup içerisindeki rolleri özelliklerine göre belirlenir. Yaş, fiziksel özellikler, kişilik özellikleri,ilgi ve yetenekler rollerin belirlenmesinde etkili olmaktadır.

            Eğitim durumu ve geçmiş yaşantılar da rollerin üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

ROLLERİMİZİN GEREKTİRDİĞİ HAK VE SORUMLULUKLAR

            İnsanların içinde bulundukları gruplarda edindikleri roller o insanlara bazı haklar sağlar. Aynı şekilde bu rollerin insanlara yüklediği bazı sorumluluklar da bulunmaktadır.

            Aşağıdaki şemada bir kişinin içinde bulunduğu gruplar ve bu kişinin bazı rolleri gösterilmiştir.

Bu bileyim rollerine ilişkin hak ve sorumluluklarını birlikte inceleyelim.

Roller	Haklar	Sorumluluklar
Evlat	Barınma, yeme, içme, giyinme, sevgi, saygı gibi ihtiyaçların karşılanması.	Ailesi için üzerine düşeni yapması; kendisinden beklenen başarılar için çalışması.
Öğrenci	Eğitim ihtiyacının belirlenen amaçlar doğrultusunda karşılanması; okul güvenliği ve temiz bir çevreye sahip olmak.	Okul kurallarına uyması, derslerinde başarılı olması için gayret etmesi, arkadaşları ile iyi ilişkiler kurması, verilen görevleri zamanında yapması.
Takım Arkadaşı	Oyunlarda ve aktivitelerde yer alması, kendini geliştirmesi.	Çalıştırıcının veya liderin verdiği görevleri yerine getirmesi, takımın başarısı için çalışması, oyun kurallarına uygun davranması.

 ÇOCUK OLARAK HAKLARIMIZ

            Çocuklar yetişkinlerden farklı fiziksel ve kişisel özelliklere sahiptirler. Ayrıca çocuklar sürekli bir büyüme ve gelişme göstermektedirler. Bu nedenle İnsanların sahip olduğu temel hakların yanında çocuklar farklı haklara da sahiptirler. Her birey uluslararası yasalara göre 18 yaşına kadar çocuk sayılmaktadır. Bu nedenle Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 20 Kasım 1989 tarihinde Çocuk Hakları Sözleşmesini kabul etmiştir. 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe giren bu sözleşmeye Türkiye de dahil  olmak  üzere yaklaşık 142 ülke taraf olmuştur.

*    Hiç bir çocuk ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal inanç nedeniyle ayrı tutulamaz.

*  Her çocuk korunmalı, iyi bakım görmeli ve yetiştirilmelidir. Yasalar çocuğun yararınadır. Çocuğun korunması ile ilgili yasalar hazırlanmalı.

*    Her çocuğun isim ve yurttaşlık hakkı vardır.

*    Her çocuğun sosyal güvenlik, sağlıklı büyümek, iyi bakım ve uygun eğitim görmek hakkıdır.

*    Engelli ve uyumsuz çocukların başarılı ve güçlü yetiştirilmeleri haklarıdır.

*   Sevgi esirgenmemelidir. Her yerde ilgi, sevgi, yardım görmek çocukların hakkıdır.

*   İlköğretim parasız ve zorunludur.

*  Ana baba çocuğuna bakmakla yükümlüdür.

*  Çocuk ırk, din, ayrılık oluşturan baskılardan korunmalıdır.

 TÜRKİYE'DE ÇOCUK HAKLARI

            Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeyi kabul eden ülkemizde çocuk hakları anayasa ve yasalarla güvence altına alınmıştır.

            Anayasamızın 41. maddesinde;

            “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.

            Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, anne ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir.

            Devlet her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.” denilmektedir.       Yine anayasamızın 61. maddesinde;

            “Devlet korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır. Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdur.” denilmektedir.

Bu madde doğrultusunda kurulan en önemli kurum Başbakanlığa bağlı SHÇEK’tir.(Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu)

            Anayasamızın 50. maddesinde;

            “Kimse yaşına cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.” denilerek çocukların yaşlarına ve gelişim düzeylerine uymayacak işlerde çalıştırılamayacakları açıkça ifade edilmiştir.

            Türkiye'de iş yasasının 67. maddesine göre çalışma yaşı 15 olarak belirlenmiştir. 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmaları yasaktır. Aynı yasada “çocukların sağlık ve gelişmelerine okul veya mesleki eğitim ve mesleğe yönelten programlarına devamlarına yahut öğrenimden yararlanma kabiliyetlerine zarar vermeyecek nitelikteki hafif işlerde” çalışabilecekleri belirtilmiştir.